การมีชีวิตที่ยืนยาว แข็งแรง และมีความสุข คือปรารถนาสากลของมนุษย์ทุกยุคสมัย ที่น่าสนใจก็คือ มีเทรนด์สุขภาพที่เรียกว่า BlueZones ดินแดนที่ผู้คนจำนวนมากมีอายุยืนยาวเกินร้อยปี
Blue Zones เกิดจากการสำรวจอันยาวนานของแดน บุทเนอร์ นักผจญภัยและนักเขียนชาวอเมริกัน ผู้ติดตามชุมชนที่มีผู้สูงวัยสุขภาพดีอย่างผิดสังเกต เขาปักหมุดพื้นที่ห้าแห่งทั่วโลก ได้แก่ เกาะโอกินาวาในญี่ปุ่น ที่ราบสูงบนภูเขาของซาร์ดิเนียในอิตาลี เกาะอิคาเรียในกรีซ คาบสมุทรนิโคยาในคอสตาริกา และชุมชนแอดเวนทิสต์ที่โลมาลินดา รัฐแคลิฟอร์เนีย สหรัฐอเมริกา หนังสือและงานภาคสนามของเขาถูกพูดถึงกว้างขวาง และในยุคสตรีมมิง สารคดี Live to 100: Secrets of the Blue Zones ยิ่งทำให้ภาพของคุณตาคุณยายที่ยังทำสวน ทำครัว ร้องเพลง หัวเราะ และใช้ชีวิตอย่างมีเป้าหมาย กลายเป็นแรงบันดาลใจใหม่ให้คนเมืองทั่วโลก
...
หัวใจของ Blue Zones ไม่ใช่ยาวิเศษ แต่คือ ระบบนิเวศของชีวิตประจำวัน ที่ทำต่อเนื่องจนกลายเป็นนิสัย อาหารของพวกเขาเป็นอาหารจำพวกพืชเป็นหลัก มากกว่าร้อยละเก้าสิบห้ามาจากธัญพืชไม่ขัดสี ผักใบเขียว ถั่ว และพืชหัว เป็นมื้ออาหารเรียบง่ายแต่อัดแน่นด้วยโภชนาการ โอกินาวาเด่นเรื่องมันม่วง เต้าหู้ มะระ และเมนูถั่วเหลือง อิคาเรียและซาร์ดิเนียพึ่งพาผักสด ผลไม้ ขนมปังโฮลเกรน และถั่วหลากชนิด ส่วนเนื้อสัตว์มีได้บ้าง แต่เป็นบทบาทสมทบ ไม่ใช่พระเอกของจาน ในบริบทสังคมไทย ก็สามารถมองหาอาหารจำพวกนี้ได้ เช่น ข้าวกล้องหรือไรซ์เบอร์รี่กับผักพื้นบ้าน เต้าหู้และเห็ดรวม ถั่วดำต้ม มันเผา หรือมันม่วงอบ ล้วนเป็นรสชาติคุ้นปากที่สอดคล้องหลักการเดียวกัน
จังหวะของมื้ออาหารก็สำคัญ พวกเขากินอาหารหนักๆ ในช่วงครึ่งแรกของวัน และเบาในมื้อเย็น หลายพื้นที่ยึดถ้อยคำเตือนใจแบบโอกินาวา “ฮาระ ฮาชิ บุ” หรือ “อิ่มแปดส่วน” โดยวิธีการง่ายมากเพียงลดสิ่งรบกวน วางมือถือ ปิดหน้าจอ กินช้าๆ ให้รับรู้รสชาติ อีกทั้งแหล่งโปรตีนล้วนสำคัญ ได้แก่ ถั่วทั้งเมล็ด และถั่วเปลือกแข็ง ซึ่งสัมพันธ์กับอายุขัยและสุขภาพเมตาบอลิซึมที่ดีขึ้น
ขณะที่การดื่มชาร้อน ชาเขียว หรือชาสมุนไพรพื้นบ้านสามารถช่วยผ่อนคลายแก่ร่างกาย สำหรับไวน์ หลักการเรียบง่ายคือพอเหมาะและปลอดภัย หากคุณไม่ได้ดื่มอยู่แล้วก็ไม่จำเป็นต้องเริ่ม และควรหลีกเลี่ยงหากมีข้อห้ามจากแพทย์
อีกภาพที่เห็นชัดใน Blue Zones คือการขยับแบบธรรมชาติ ไม่ได้จำเป็นต้องพึ่งการเข้ายิม แค่เดิน ทำสวน ทำงานบ้าน และนั่งพื้น ลุกขึ้นนั่งลงบ่อยๆ เหมือนสควอตเบาๆ จนกลายเป็นความแข็งแรงของแกนกลางและขาโดยไม่รู้ตัว
คุณสามารถจำลองจังหวะนี้ได้แม้จะอยู่คอนโดเมือง หรือตั้งนาฬิกาให้ลุกยืดทุกชั่วโมง เดินขึ้นบันไดสักสองชั้น จัดมุมระเบียงเป็นสวนครัวเล็กๆ แล้วให้การรดน้ำถอนหญ้ากลายเป็นรูทีนที่ร่างกายเฝ้ารอ
เมื่อมองผ่านเลนส์ในปี 2025 เราต้องยอมรับว่าศัตรูของอายุยืนบางครั้งอยู่ในสมาร์ทโฟนของเราเอง เช่นการสั่งอาหารจากเดลิเวอรี่ที่ง่ายเกินไปทำให้เมนูแปรรูปเข้าบ้านโดยไม่รู้ตัว การใช้ชีวิตอยู่บนหน้าจอทำให้เรานั่งอยู่กับเก้าอี้นานเกินไป บทเรียนจาก Blue Zones ชี้ทางแก้แบบเป็นจริงเป็นจัง อ่านฉลากเพื่อเลี่ยงโซเดียมและน้ำตาลส่วนเกิน ปรับตารางให้มื้อเย็นไม่ดึกเกินไป ลดคาเฟอีนหลังบ่าย และลดแสงหน้าจอก่อนนอนเพื่อให้ได้หลับลึกครบชั่วโมงที่ร่างกายต้องการ จะยิ่งดีถ้าเปลี่ยนบางแชตออนไลน์ให้กลายเป็นนัดเดินคุยหรือนัดชาร้อนสัปดาห์ละครั้ง เพราะสุขภาพไม่ได้อยู่ในตัวเลขเท่านั้น แต่อยู่ในบทสนทนาและเสียงหัวเราะร่วมกันด้วย
...
ท้ายที่สุด ความลับของอายุยืนไม่ใช่การตั้งหน้าตั้งตาหลีกเลี่ยงความตาย หากเป็นศิลปะของการใช้ชีวิตให้เต็มในวันนี้ เริ่มจากสิ่งเล็กๆ ที่ทำได้ต่อเนื่อง เลือกสองหรือสามอย่างที่เข้ากับบริบทของคุณ เช่น เพิ่มถั่วหนึ่งมื้อต่อวัน เปลี่ยนข้าวครึ่งมื้อเป็นข้าวกล้อง ขยับตัวสั้นๆ ทุกชั่วโมง หรือดื่มชาร้อนๆ เพื่อให้ร่างกายได้ผ่อนคลาย จนกลายเป็นส่วนหนึ่งของชีวิตประจำวัน แล้วปล่อยให้เวลาทำงานของมันไปเงียบๆ แบบเดียวกับที่เกิดขึ้นในหมู่บ้านอันสงบในโอกินาวา อิคาเรีย หรือซาร์ดิเนีย