อัมพฤกษ์ อัมพาต เป็นสิ่งที่เกิดจากโรคหลอดเลือดสมอง หรือ Stroke เป็นภัยร้ายที่ไม่มีใครอยากให้เกิด เพราะมันพรากความสามารถในการใช้ชีวิตประจำวันไปจากเดิม ผู้ป่วยอาจพูดไม่ได้ พูดไม่ชัด กลืนลำบาก มีอาการชา ร่างกายอ่อนแรง ขยับตัวไม่ได้ ซึ่งนอกเหนือจากการรักษาจากแพทย์แล้ว การฟื้นฟูหลังการรักษา โดย “เวชศาสตร์ฟื้นฟูและกายภาพบำบัด” คือความหวังสำคัญของทั้งผู้ป่วยและครอบครัวในการพาผู้ป่วยกลับมาช่วยเหลือตัวเองและมีคุณภาพชีวิตที่ดีอีกครั้ง
แนวทางการฟื้นฟูอัมพฤกษ์ อัมพาตหลัง Stroke ได้แก่
1. การออกแบบโปรแกรมฟื้นฟูเฉพาะบุคคล
การฟื้นฟูผู้ป่วย Stroke ไม่ใช่แค่การทำกายภาพทั่วไป แต่ต้องอาศัยการประเมินอาการ ความรุนแรง และความต้องการของผู้ป่วยแต่ละคน
- ทีมฟื้นฟูประกอบด้วยแพทย์เวชศาสตร์ฟื้นฟู นักกายภาพบำบัด นักกิจกรรมบำบัด และนักเวชศาสตร์การสื่อความหมาย
- โปรแกรมการฟื้นฟูออกแบบให้เหมาะกับอาการและเป้าหมายเฉพาะบุคคล พร้อมประเมินและติดตามอย่างต่อเนื่อง
2. กายภาพบำบัด คือหัวใจของการฟื้นฟู
การฟื้นฟูที่ได้ผลดีที่สุดคือตั้งแต่เริ่มป่วยจนถึงระยะเวลา 6 เดือน โดยเฉพาะช่วง 3 เดือนแรกจะมีการฟื้นตัวค่อนข้างเร็ว เพราะสมองและกล้ามเนื้อยังตอบสนองได้ดี และจะค่อยเริ่มชะลอลง แต่ยังสามารถพัฒนาได้ ให้เน้นการฝึกซ้ำๆ บ่อยๆ ในลักษณะเดิม เพื่อกระตุ้นการเรียนรู้ของสมองและร่างกาย
- การฝึกแขน จะฝึกเพื่อให้เกิดการเคลื่อนไหวและทิศทางการเหยียดของแขน เพราะผู้ป่วยมักมีปัญหาการขยับแขนและเหยียดได้ยาก
- การฝึกเดิน จะฝึกในท่าเดินที่ถูกต้อง เน้นการทำซ้ำจำนวนครั้งมากๆ เพื่อให้ร่างกายจดจำและพัฒนา
...
3. อุปกรณ์และเทคโนโลยีช่วยฟื้นฟู
การทำกายภาพบำบัดในบางกรณีอาจต้องใช้อุปกรณ์ช่วย เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการฟื้นฟู เช่น
- จักรยานปั่นขา
- เครื่องพยุงช่วยเดินหรือสลิงยกตัว
- ระบบ Biofeedback วิเคราะห์การก้าวเท้า การลงน้ำหนัก การกระจายน้ำหนักฝ่าเท้า เพื่อปรับท่าทางให้ถูกต้อง
กิจกรรมบำบัด
นักกิจกรรมบำบัดมีความสำคัญในการบำบัดและฟื้นฟูผู้ป่วยอัมพฤกษ์ อัมพาต โดยฝึกให้ผู้ป่วยกลับมาทำกิจวัตรประจำวันพื้นฐานตามศักยภาพได้ เช่น
- การกลืน การฝึกหายใจ
- การอาบน้ำ การแต่งตัว การใช้ชีวิตประจำวัน
เวชศาสตร์การสื่อความหมาย
นักเวชศาสตร์การสื่อความหมายถือเป็นนักแก้ไขการพูด จะเข้ามามีส่วนช่วยในเรื่องการสื่อสารในชีวิตประจำวัน เช่น
- การฝึกเรื่องการกลืน สำหรับผู้ที่กลืนไม่ได้ หรือกลืนลำบาก
- การฝึกเรื่องพูดสื่อสาร พูดไม่ออก นึกคำพูดไม่ได้ พูดไม่ชัด พูดไม่รู้เรื่อง ฟังคนอื่นพูดไม่เข้าใจ
- การฝึกเรื่องการเขียน เขียนไม่ได้ อ่านไม่ได้ มีปัญหากับตัวเลข จำนวนและการคำนวณ
- การฝึกเรื่องการปฏิบัติตนในชีวิตประจำวัน
การฟื้นฟูร่างกาย เยียวยาจิตใจ ครอบครัวคือพลังสำคัญ เพราะ Stroke ไม่เพียงสร้างผลกระทบต่อร่างกายและจิตใจของผู้ป่วย แต่ยังส่งผลต่อครอบครัว ที่ต้องดูแลผู้ป่วยและเผชิญความกังวล การฟื้นฟูที่ดีจึงช่วยแบ่งเบาภาระ ลดความเครียด และสร้างความหวังให้ผู้ป่วยและคนที่รัก เพราะการฟื้นฟูคือการเริ่มต้นใหม่ ไม่ใช่เพียงการรักษาร่างกาย แต่คือการฟื้นหัวใจของทั้งผู้ป่วยและครอบครัว
ข้อมูลโดย : ศูนย์เวชศาสตร์ฟื้นฟูและกายภาพบำบัด โรงพยาบาลพญาไท 3