"ทุกคนคือช่างฝีมือ" เบื้องหลังผ้าไหมไทย สู่รันเวย์โลก
สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง กับ ผ้าไหม ผ้าไทย ถือเป็นพระราชกรณียกิจในทางวัฒนธรรมที่ยิ่งใหญ่ที่สุดเรื่องหนึ่ง ซึ่งนำมาสู่การพลิกฟื้นชีวิตของราษฎรและการยกระดับผ้าไทยสู่สายตาของประชาชนทั่วโลก
สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ทรงได้รับการยกย่องเป็น "พระมารดาแห่งไหมไทย" จากพระราชกรณียกิจอันเป็นที่ประจักษ์ในการอนุรักษ์ ฟื้นฟู และยกระดับผ้าไหมและผ้าทอไทย ซึ่งถือเป็น มรดกทางวัฒนธรรมและโครงการพัฒนาคุณภาพชีวิตที่ยิ่งใหญ่ที่สุด โครงการส่งเสริมศิลปาชีพของพระองค์ท่านมิได้เป็นเพียงแค่การสืบสานภูมิปัญญาเท่านั้น แต่เป็นการสร้าง เครือข่ายศูนย์กลางการผลิตและการเรียนรู้ ที่แผ่ขยายไปทั่วประเทศ เพื่อสร้างอาชีพ สร้างรายได้ และสร้างความภาคภูมิใจในฝีมือแก่ราษฎรอย่างยั่งยืน
กำเนิดของโครงการ "พระมารดาแห่งไหมไทย"
จุดเริ่มต้นจากความเดือดร้อนของราษฎร
...
แรงบันดาลใจจากมัดหมี่อีสาน ในเดือนพฤศจิกายน พ.ศ. 2513 เมื่อเกิดอุทกภัยครั้งใหญ่ที่จังหวัดนครพนม หลังน้ำลด พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 9) และสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ได้เสด็จฯ ไปทรงเยี่ยมราษฎรเพื่อพระราชทานเครื่องอุปโภคบริโภค ปรากฏว่า หญิงชาวบ้านแทบทุกคนนุ่งซิ่นไหมมัดหมี่ที่สวยงาม ทรงทอดพระเนตรด้วยความสนพระราชหฤทัยและทรงสอบถามความเป็นอยู่
จากงานอดิเรกสู่ "อาชีพเสริม" ทรงพบว่าราษฎรในชนบทมีฐานะยากจน การทำเกษตรกรรมอย่างเดียวไม่เพียงพอต่อการดำรงชีพ จึงมีพระราชดำริที่จะส่งเสริมอาชีพเสริม โดยเห็นว่า การทอผ้า เป็นภูมิปัญญาที่สตรีชาวบ้านทำอยู่แล้ว และเครื่องมือก็หาได้ในครัวเรือน "มูลนิธิส่งเสริมศิลปาชีพฯ" จึงถูกก่อตั้งขึ้นในปี พ.ศ. 2519 เพื่อช่วยเหลือราษฎรให้มีรายได้เพิ่มจากการทอผ้าและหัตถกรรมอื่นๆ
พระอัจฉริยภาพในการ "ยกระดับ" และ "อนุรักษ์"
สมเด็จพระพันปีหลวง ทรงมีพระปรีชาญาณในการพัฒนาผ้าไทยให้ทันสมัยและคงไว้ซึ่งคุณค่า
อนุรักษ์ลายโบราณ ทรงกำชับคณะทำงานให้ลงพื้นที่ไป เก็บตัวอย่างลายผ้าโบราณ ที่ถูกละเลย แม้แต่ "ผ้าถูเรือน" ก็ไม่ให้ละเลย เพื่อนำมาเป็นต้นทุนต่อยอดและรักษาภูมิปัญญาดั้งเดิม
ทดลอง "สีใหม่" ทรงโปรดให้ช่างทอ ทดลองใช้สีที่ต่างไปจากสีพื้นบ้านเดิมๆ (ซึ่งส่วนใหญ่มักเป็นสีเข้ม) โดยพระราชทานชุดสีโทนใหม่ๆ ทำให้เกิด ผ้ามัดหมี่แนวใหม่ที่มีสีสวยหวานและเป็นสากลมากขึ้น ทำให้ผ้าไทยเป็นที่ยอมรับและน่าใช้สำหรับคนทุกวัย
ชุดไทยพระราชนิยม
ชุดไทยพระราชนิยม ทรงให้ผู้เชี่ยวชาญศึกษาธรรมเนียมการแต่งกายสตรีไทยในราชสำนักโบราณ แล้วนำมาผสมผสานกับวิธีการตัดเย็บที่สวมใส่สะดวก (เช่น การใช้ซิปแทนการพันผ้า) จนเกิดเป็น ชุดไทยพระราชนิยม 8 แบบ ที่สง่างาม และทรงฉลองพระองค์ด้วยผ้าไทยในทุกโอกาส โดยเฉพาะเมื่อเสด็จฯ เยือนต่างประเทศ ทำให้ผ้าไทยกลายเป็น "ทูตวัฒนธรรม" สู่สายตาชาวโลก
พระราชปณิธาน ความภาคภูมิใจของคนไทย
พระองค์ทรงมีพระราชดำรัสที่สะท้อนถึงพระราชปณิธานต่อผ้าไทยอย่างลึกซึ้ง
“ข้าพเจ้านั้นภูมิใจเสมอมาว่า คนไทยมีสายเลือดของช่างฝีมืออยู่ทุกคน เพียงแต่ให้เขาได้โอกาสฝึกฝน เขาก็จะแสดงความสามารถออกมาให้เห็นได้”
พระราชดำริและเรื่องเล่าเหล่านี้แสดงให้เห็นว่า พระองค์ทรงไม่เพียงแต่ช่วยเหลือเรื่องเศรษฐกิจ แต่ยังทรง ชุบชีวิตภูมิปัญญา และสร้าง ความภาคภูมิใจในความเป็นไทย ให้กลับคืนมาสู่พสกนิกรอย่างยั่งยืน จนได้รับการถวายพระสมัญญาว่า "พระมารดาแห่งไหมไทย"
...